"O καιρός των επιγόνων"

Πριν 3 χρόνια ακριβώς, σε μια ηλεκτρονική εφημερίδα είχα γράψει αυτό το κείμενο που απόσπασμά του ανεβάζω τώρα. Έτσι γιατί νομίζω ότι θα γίνει διάλογος.

"....Οι περισσότεροι άνθρωποι και ιδιαίτερα οι νέοι έχουν κόψει κάθε σχέση με την πολιτική, ακόμα και σε τοπικό επίπεδο.
Αλήθεια ποιοι «εκτίθενται» στις δημοτικές εκλογές; μήπως τα στελέχη των κομμάτων και πολλές φορές όχι χωρίς πίεση από τα κεντρικά; Μήπως, αν πρόκειται για κάποια σημαντική θέση, π.χ. δημάρχου, «εκτίθενται» και αυτοί που ελπίζουν να βρουν πόρους για να αντέξουν το φορτίο της επικοινωνιακής εκστρατείας, της λεγόμενης προβολής;
Φαίνεται λοιπόν ότι η πολιτική στις μέρες μας έχει εξισωθεί με την επικοινωνιακή τακτική και αυτή με την πιο ανελέητη για την σκέψη μας προπαγάνδα.
Είναι σα να διαφημίζει μια γαλακτοβιομηχανία τα γιαουρτάκια της.
Να αγοράζεις το προϊόν και μέσα στο κεσεδάκι, να μην υπάρχει γιαούρτι, να είναι άδειο!
Τέλος πάντων, μπορεί να είναι και γεμάτο, αλλά με περιεχόμενο πολύ πιο κάτω από τις προσδοκίες που δημιουργεί το marketing.
Νομίζω δεν χρειάζεται να αναλυθεί περισσότερο αυτό.
Είναι αίσθηση πολλών ανθρώπων.
Είναι κάτι που λέγεται παντού.
Ακόμα και εξωπραγματική να είναι αυτή η αίσθηση (που κατά την γνώμη μας δεν είναι), αξίζει να τύχει της προσοχής και του προβληματισμού μας.

Είναι νομίζω «ηλίου φαεινότερο» ότι, οι «άλλοι», αυτοί που δεν είναι από το «σινάφι», είναι μακριά από την Πολιτική και γιατί δεν θέλουν να ασχοληθούν μ’ αυτήν, αφού δεν τους εμπνέει, αλλά και γιατί επίσης, έτσι όπως κατάντησε τα τελευταία χρόνια, δεν μπορούν.
Από τα παραπάνω, έγινε φανερή η άποψή μας, ότι ευθύνεται η ποιότητα και το ύφος του πολιτικού λόγου για την αποστροφή που δείχνουν οι σημερινοί Έλληνες για την πολιτική.
Έχουν βαρεθεί την προεκλογική παντοδυναμία των μπαλκονιών (πραγματικών και τηλεοπτικών) σε σχέση με την μετεκλογική αδυναμία των υπουργών.
Δηλαδή να δείχνουν ότι μπορούν να καλύψουν εύκολα τις ανάγκες όλων των κοινωνικών τάξεων προ των ψήφων και μετά τους ψήφους να βρίσκονται σε αδυναμία λόγω των περιορισμών της Ε.Ε., των διεθνών οικονομικών συμφωνιών, της οικονομικής κατάστασης, της ανάγκης προσέλκυσης επενδυτών από το εξωτερικό, κλπ.
Έτσι φτάσαμε το να μη λες τίποτα, παρά μονάχα ωραία σλόγκαν, σαν αυτό το τελευταίο της «συμμετοχικής δημοκρατίας», να μπορεί να πείσει περισσότερους. Αυτό επιχειρούν όλοι οι πολιτικοί που θέλουν να διαφέρουν από τους προηγούμενους, στάση που δίδαξε με επιτυχία ο τέως δήμαρχος Αθηναίων κ. Αβραμόπουλος.

Όμως τα επικοινωνιακά τεχνάσματα δεν δημιουργούν μια καλύτερη κατάσταση. Απλά βοηθούν τους πολιτικούς μας να ξεπεράσουν κάποιους σκοπέλους και ένας τέτοιος είναι η κρίση του λαού.
Μια πραγματική αλλαγή στην πολιτική, θέλει το χρόνο της. Δεν ζούμε σε επαναστατικές εποχές, γιατί δεν φαίνεται ο λαός να συμμερίζεται τώρα τις επαναστατικές διαδικασίες. Όσο και αν κάποιοι άλλοι έριξαν παλιότερα το σύνθημα «ειρηνική επανάσταση», ήταν και αυτό ένα σλόγκαν.
Οι πολιτικές προτάσεις, για να δημιουργήσουν αλλαγή στην κοινωνία, πρέπει να έχουν το πλαίσιο τους, να έχουν ένα κεντρικό όραμα για το αύριο και συγκεκριμένους σταθμούς στην πορεία πραγμάτωσής του.
Με άλλα λόγια αξίζει να είναι κανείς φιλελεύθερος ή σοσιαλιστής, να ξεκινά από κάπου και να προσπαθεί να πάει κάπου την κοινωνία.
Αν βέβαια, δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο, οφείλει να περιγράψει πρώτα τι είναι. Ποιο είναι το πλαίσιο του, ποιο είναι το όραμά του για το αύριο, ποιοι είναι οι σταθμοί από όπου περνά αυτή η πρόταση του.
Αλλιώς θα καταλήξει να μιλά στους επιχειρηματίες π.χ. σαν φιλελεύθερος και στους αγρότες π.χ. σαν σοσιαλιστής και να μην τον πιστεύει κανένας.
Αντί να έχει ένα κόμμα συμμέτοχων δημιουργών της μελλοντικής κοινωνίας, να χρειάζεται να κατεβάσει στις εκλογές την Εθνική Ελλάδος των τηλεοπτικών και γενικότερα λαμπερών προσώπων, μήπως και τσιμπήσει μια “ξόφαλτση“ ψήφο.

Γιατί λοιπόν αγαπητοί μου οι νέοι δεν μπορούν «να μπουν στην πολιτική»;
Δεν εννοώ βέβαια μόνον την απλή παρουσία· την σωματική εμφάνιση. Από αυτές έχουμε ορισμένα παραδείγματα, όπως τις δυο εκατέρωθεν της «φαιοπράσινης γραμμής» ωραίες της συμπρωτεύουσας.
Τις είδαμε στην ΤV. Δεν είδαμε όμως τον προβληματισμό τους.
Δεν ακούσαμε τα προβλήματα της γενιάς τους, δεν παρουσίασαν τις «φρέσκιες» ιδέες τους, που θα μπορούσαν να μας κάνουν να ξεφύγουμε κάπως από τον μουντό και αραχνιασμένο πολιτικό λόγο των εικονικών μπαλκονιών αυτών των εκλογών.
Ήταν σαν να μίλαγε ο Κούβελας από τη μια και ο Βενιζέλος από την άλλη.
Και χειρότερα, γιατί τουλάχιστον αυτοί μπορεί να μεταφέρουν σχήματα και σύμβολα που είναι οικεία και αγαπητά στο κοινό τους -πχ. τους αργόσχολους των καφενείων- και έτσι να συνεννοούνται με αυτό.
Εκτός κι αν σε αυτό το κοινό απευθύνονται αυτές, οι μικρές κυρίες, συνδυάζοντας την καλλίπυγο παρουσία τους με την ασφάλεια της αντιγραφής.
Αλήθεια, τι λένε στον «πτυχιούχο» πιτσαδόρο, που δεν μπορεί καν να αντισταθεί, όταν του κλέβουν ώρες οι μεγάλες αλυσίδες της πίτσας; (Για να μην λέμε ονόματα, είναι γνωστή η ιστορία του σωματείου πιτσαδόρων «Σπάρτακος» από τις εφημερίδες.)
Θα μπορέσουν να του δώσουν μια «φωτεινή τρύπα» στον μουντό του ορίζοντα;
Τέτοιες συμμετοχές των νέων λοιπόν είναι εκ των προτέρων «καμένο χαρτί».
Ξέρω ότι υπάρχουν και άλλες απόψεις, αλλά για αυτό είναι το Ίντερνετ: Περιμένω τα σχόλια σας.

Θα μου πείτε ότι κάθε άνθρωπος είναι πολιτικό ον και ακόμα, έστω και δια της απουσίας του από τον δημόσιο χώρο και το κλείσιμό του στους τέσσερις τοίχους του σπιτιού του, εκφράζει μια πολιτική στάση. Πρέπει λοιπόν να σημειώσω ότι όταν λέω πολιτική, εννοώ την πολιτική που έχει σχέση με την διαχείριση των κοινών.
Η απουσία των πολιτών, όπως ελέχθη και παραπάνω, σημειώνεται όχι μόνο στην κεντρική πολιτική σκηνή, αλλά και στην τοπική αυτοδιοίκηση, στον συνδικαλισμό, στις ίδιες τις δομές των κομμάτων. Έτσι, όσο ανεβαίνει κανείς τα επίπεδα εξουσίας (από την τοπικό στο εθνικό), τόσο περισσότερο δυσκολεύεται κανείς να συναντήσει τον καθημερινό νέο. Όπως και τον κάθε «καθημερινό» πολίτη, αλλά τον νέο ακόμα περισσότερο.
Είναι το θέμα της ανεργίας των νέων που έχει δημιουργήσει την υποδομή για την «α-πολιτικοποίησή» τους.
Αν συζητήσετε με άνεργους νέους θα δείτε ότι θεωρούν πολυτέλεια να ασχοληθούν με τα κοινά.
Και δεν είναι μόνο η κομματική ένταξη, είναι η δουλειά σε πολιτιστικούς, περιβαλλοντικούς συλλόγους, στην τοπική αυτοδιοίκηση, στον συνδικαλισμό που θα έπρεπε να αναπτύσσουν, ως θύματα μιας οικονομικής κατάστασης.
Πρώτα – πρώτα είναι συνεχώς σε μια διαδρομή αναζήτησης εργασίας, επιδοτούμενων σεμιναρίων, διαβάσματος για το ΑΣΕΠ. Άσε που και μόνον η συμμετοχή σε όλες τις κοινές προσπάθειες εγκυμονεί κινδύνους προσωπικών περιπετειών. Είσαι για παράδειγμα σε μια περιβαλλοντική κίνηση και αγωνίζεσαι ενάντια στην τσιμεντοποίηση της αλάνας που έπαιζες παιδάκι.
Πας να πιάσεις δουλειά στο καινούργιο σούπερ μάρκετ γνωστής αλυσίδας που έμαθες ότι ανοίγει κοντά σου.
Δεν προσλαμβάνεσαι βέβαια και μαθαίνεις ότι ο εργολάβος που ήθελε την αλάνα, είναι μεγαλομέτοχος στην εταιρεία φραντσάιζ που ανοίγει το μαγαζί.
Ρωτήστε γύρω σας, να δείτε πόσοι την έπαθαν έτσι.
Τώρα, αν η αλάνα είναι κάτι που μπορεί να έχει απέναντί του ισχυρότερα συμφέροντα και ο εργολάβος έχει ισχυρότερα «χαρτιά» από ένα σούπερ μάρκετ, φανταστείτε ….

Έτσι έχει η κατάσταση αγαπητοί μου.
Γιατί ακόμα και όταν στατιστικά πέφτει ο δείκτης της ανεργίας, δεν μετρά κανείς πόσοι βρίσκονται σε επισφαλείς θέσεις. Θέσεις που δεν απαιτούν μακρά εξειδίκευση.
Από «δουλειές του ποδαριού» μέχρι αναλώσιμες θέσεις σε υπηρεσίες. Εργασίες που απαιτούν κάποια προσόντα (οι περισσότεροι νέοι σήμερα γνωρίζουν κομπιούτερ και τουλάχιστον μια ξένη γλώσσα, ενώ έχουν σίγουρα μια μετα-δευτεροβάθμια εκπαίδευση), αλλά δεν απαιτούν απόκτηση μακρόχρονης εμπειρίας από τον εργαζόμενο.
Είναι η λεγόμενη από τους οικονομολόγους «δευτερεύουσα αγορά εργασίας». Την έχει δημιουργήσει η ανεργία αφενός . Αλλά κυρίως η λύση της συμπίεσης του εργατικού κόστους, που προτείνεται από την κρατούσα αντίληψη ως διέξοδος.
Τέτοιες θέσεις υπάρχουν πολλές στην Αγγλία, στις ΗΠΑ και αλλού, όπου η λεγόμενη «Νέα Οικονομία» είχε φαινομενικά οδηγήσει σε ανάκαμψη, όχι όμως ουσιαστική: Οι συνεχείς κλυδωνισμοί αυτών των οικονομιών, τα σκαμπανεβάσματα, αποδεικνύουν και τη προσωρινότητα τέτοιων λογικών, αλλά και την βαθιά ανασφάλεια που δημιουργούν στους πολίτες.
Σε ένα τέτοιο περιβάλλον η «ιδιώτευση» είναι- αργά η γρήγορα- το αποτέλεσμα.
Θα μου πείτε, δεν είναι όλοι οι νέοι άνεργοι, ή υποαπασχολούμενοι. Το κλίμα αυτό όμως, όλους τους επηρεάζει.
Πως θα μπορούσε ένας τραπεζικός για παράδειγμα να αναπτύξει συνδικαλιστική δράση, αν φοβάται ότι στην επόμενη «συγχώνευση» τραπεζών, μπορεί να βρίσκεται ανάμεσα στους υπαλλήλους που θα φύγουν αναγκαστικά.
Θα σκεφτεί, όπως λέγαμε και στον στρατό : «Να μην φαίνεσαι».
Τέλος προσθέστε σε όλα αυτά, το πώς μπαίνουν οι νέοι σε μια τέτοια κατάσταση.
Έχουν «τινάξει στον αέρα» τα οικονομικά της οικογένειας για την εκπαίδευσή τους, κυρίως εκτός των δημοσίων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Έχουν ωθηθεί από τους γονείς τους, από τον καιρό του δημοτικού σχολείου, σε ένα αγώνα δρόμου για να αποκτήσουν πολλές γνώσεις και ποικίλα προσόντα, ώστε να βρεθούν σε πλεονεκτική θέση για αυτή την απαιτητική αγορά εργασίας.
Και βρίσκονται σε αυτή την ανασφαλή, αγχωτική και απελπιστική κατάσταση.
Όλα τα όνειρα και οι υψηλές προσδοκίες ακυρώνονται.
Κάποια στιγμή βέβαια, μετά από πέντε – δέκα χρόνια, αρκετοί τακτοποιούνται. Όμως συνήθως είναι αργά για πετάγματα….
«Λάθε βιώσας», σκέφτεται μετά, «άσε την σύγκλητο για τους απογόνους των πατρικίων».

Θα μου πείτε: «Καλά όλα αυτά. Όμως οι νέες γενιές του Μεσοπολέμου, της Κατοχής, των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων, αντιμετώπισαν πείνα, αλλά και καταπίεση και διωγμούς, όμως βγήκαν μπροστά τόσο πολύ, ώστε οι κρατούντες να τη φοβούνται πολύ την νεολαία. Σήμερα τουλάχιστον υπάρχει ελευθερία έκφρασης.»
Ίσως και αυτό από μόνο του να είναι μια εξήγηση, γιατί «οι ιδέες είναι σαν το καρφί, όσο πιο πολύ τις χτυπάς, τόσο καλύτερα τις στερεώνεις», όπως είχε πει κάποιος σοφός Ρωμαίος. Ενώ σήμερα με αυτόν «τον χυλό» που έχει χυθεί παντού……..
Είναι όμως μια – τέλος πάντων- θυμική εξήγηση.
Ένας όμως που έχει ασχοληθεί με την νεώτερη ιστορία συστηματικά δεν είναι δυνατόν να μην έχει ανακαλύψει, ότι ακριβώς αυτές τις περιόδους σε κάθε πολιτική παράταξη, από τους δημοκράτες δεξιούς μέχρι τους πιο ριζοσπάστες αριστερούς, υπήρχε ένα αίτημα ανανέωσης της Ελλάδας σε ρεαλιστική βάση, άξιο να συγκινήσει.
Μπορεί να υπήρχε φανατισμός, τα μετερίζια να ήταν ασύμπτωτα.
Αλλά υπήρχαν αιτήματα πρόσβασης νέων κοινωνικών ομάδων στην διαχείριση των δημοσίων πραγμάτων, τα οποία προσεγγίζονταν με «λογισμό και με όνειρο», όπως έλεγε ο γενάρχης του ενός κυριοτέρου επιγόνου (Γ. Παπανδρέου).
Ακόμα και όταν ο Κ. Καραμανλής , ο γενάρχης του άλλου κυριοτέρου επιγόνου, έλεγε «ανήκομεν εις την δύσιν», απηύθυνε ένα μήνυμα ανανέωσης σε ένα μεγάλο μέρος της νεολαίας.
Η Δύση-καλύτερα η κοντινή μας Δυτική Ευρώπη- είχε μια στεριωμένη δημοκρατία και επιπλέον, ήταν η εποχή που η πολιτική του λεγομένου «Κράτους Πρόνοιας», ή «κράτους Ευημερίας», δημιουργούσε όρους ασφάλειας για τον μέσο Ευρωπαίο πολίτη.
Ασφαλώς υπήρχε και η διωκόμενη αριστερά. Παρότι λίγοι νέοι εκδήλωναν φανερά την προτίμησή τους υπέρ αυτής, πολλοί την συμπαθούσαν κρυφά, ακόμα και επειδή ήταν διωκόμενη.
Αλλά ακόμα περισσότερο, γιατί ευαγγελιζόταν με πραγματικούς όρους, με όρους καθημερινότητας («στην Δραπετσώνα πια δεν έχουμε ζωή») την Δικαιοσύνη.
Και βέβαια μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 60, τότε που στην Ελλάδα ξεκινά η χούντα, δεν είχε φανεί ξεκάθαρα το χάλι του «υπαρκτού (ή ανύπαρκτου) σοσιαλισμού».

Στην Ελλάδα σήμερα δεν έχουμε πολιτικά αιτήματα ανανέωσης. Μόνο διαχείρισης της κατάστασης, που εκφράζονται διαφημιστικά με μεγάλα λόγια. Λόγια που όμως δεν λένε τίποτα ώστε να παρακινηθεί ο πιτσαδόρος, με τον οποίο ξεκινήσαμε.
Γιατί σήμερα το «ανήκομεν εις την δύσιν», σημαίνει ανήκομε σε ένα κόσμο προϊούσας κοινωνικής πτώσης, με όλα βέβαια τα επιπλέον κουσούρια της Νεοελληνικής κακοδαιμονίας.
Η Αριστερά από την άλλη, ακόμα ψάχνεται μετά την ολοκληρωτική διάψευση των οραμάτων για μια δικαιότερη κοινωνία. Την ολοκληρωτική διάβρωση των στηριγμάτων της που ήταν ο συνδικαλισμός και τα κοινωνικά κινήματα, εξ’ αιτίας της «ιδιώτευσης» των πολιτών μέσα σε αυτές τις συνθήκες πολιτισμικής παρακμής.
Τα δε νέα κοινωνικά στρώματα, μετά τις αλλεπάλληλες μεταλλάξεις του λόγου και των συμβόλων τους, έγιναν τώρα αυτά μια εξουσία αποτελεσματικής (με όρους κοινωνικής μηχανικής) διαχείρισης της κακομοιριάς μας, αλλά από την άλλη μας κληροδοτούν μιαν Ελλάδα αισθητικά πολύ χειρότερη από αυτή που παρέλαβαν. "