Μια αφορμή για Θρησκειο- Παιδαγωγικές σκέψεις.

Το κέντρισμα που μου έδωσε το Μανιτάρι του Βουνού δεν μπορούσε να μ’ αφήσει ασυγκίνητο.
Έτσι αντί να του γράφω συνέχεια σχόλια, προσπαθώ εδώ να μαζέψω, κάποιες θέσεις.

Σχτόχος μου να καταδειχθεί ότι η

Ορθοδοξία ως Πολιτισμός και Κοινότητα, δεν έχει να φοβηθεί από μια αλλαγή στο μάθημα των θρησκευτικών, κάθε άλλο. Ίσως κλονισθεί η Ορθοδοξία ως κοσμική Εξουσία, αν και ούτε αυτό είναι βέβαιο.

Είναι αλήθεια ότι το μάθημα των θρησκευτικών υπηρέτησε την κυρίαρχη ιδεολογία (και όχι μόνο Μετεμφυλιακά, ή επί Χούντας, αλλά και επί Βενιζελισμού ακόμα την Αστική- Δημοκρατική), είναι επίσης ότι η μέση αντίληψη των εκπαιδευτικών το έβλεπε σαν την “Ηθική Θρησκευτική Διαπαιδαγώγηση” της Κοινωνίας.
Ας ξεκινήσουμε από τα υπάρχοντα πράγματα: Η πολιτεία σήμερα δεν χρειάζεται τον “χριστιανισμό” (και όχι βέβαια το εκκλησιαστικό φρόνημα) ως κυρίαρχη ιδεολογία για να υπάρχει.
Τα ίδια πράγματα που κάποτε προσπαθούσαν να στηριχτούν στις παραδόσεις του Ελληνορθόδοξου Έθνους, σήμερα στηρίζονται μια χαρά στην αποτελεσματικότητα της Οικονομίας και σε μια άλλη ορθοδοξία αυτής της «αγοράς»…
Από την άλλη η κοινωνία μας είναι τέτοια που τα θρησκευτικά δεν θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως η πάλαι ποτέ “Ηθική Θρησκευτική Διαπαιδαγώγηση” : Να μεταφέρουν αυτόματα αξίες προς άμεση χρήση στους νέους.

Χώρια που πραγματικά αυτός ο επιλεκτικός τρόπος παρουσίασης του υπαρκτού θρησκευτικού πολιτισμού (και για τη χώρα μας) δημιουργεί συνθήκες ώστε να κατηγορηθεί η Πολιτεία για σκόπιμη προπαγάνδα.

Το μάθημα αυτό μπορεί κανείς να το εντάξει οργανικά στο σχολείο(σήμερα, αλλά πολύ περισσότερο στο μέλλον) μέσα μόνο από το ακόλουθο παιδαγωγικό στόχο: Να αναπτυχθεί ο αμοιβαίος σεβασμός όλων των θρησκειών και ο διάλογος τόσο μεταξύ τους, όσο και με το πολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο υπάρχουν.

Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα από την γνώση βασικών στοιχείων του υπαρκτού θρησκευτικού πολιτισμού, όχι με ξερές γνώσεις, αλλά με έναν τρόπο που είναι δεμένος με τη ζωή. Βεβαίως από την άλλη είναι αναγκαίο ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον -λόγω τόπου- για την ελληνορθόδοξη παράδοση.
Αυτό έχει αρχίσει ήδη σιωπηλά να γίνεται και πραγματικά οι απόφοιτοι των πανεπιστημιακών θεολογικών σχολών σήμερα μπορούν να βοηθήσουν σε αυτό, επειδή στην πλειοψηφία τους είναι ίδιας νοοτροπίας άνθρωποι με αυτούς που διδάσκουν τα άλλα μαθήματα. (Άλλο βέβαια είναι το γεγονός ότι πολλοί από αυτούς χάνουν στην πορεία την επιστημονική και παιδαγωγική τους αυτοεκτίμηση, εξ’ αιτίας του αντιφατικού πλαισίου μέσα στο οποίο προσπαθούν να λειτουργήσουν)

Δεν μπορεί κανείς επίσης να ισχυριστεί ότι το μάθημα έχει παραμείνει όπως στο παρελθόν: Από την μεταπολίτευση και μετά το μάθημα άρχιζε να αλλάζει, η παντοειδής κατήχηση άρχισε να δίνει τη θέση της σταδιακά σε μια πιο ουδέτερη και κριτική τοποθέτηση απέναντι στην επικρατούσα θρησκεία.

Αυτό που δεν ξεπεράστηκε ήταν το αυστηρά ομολογιακό πλαίσιο του. Γιατί αυτό;
Μα καθαρά λόγω εξωγενών πιέσεων που οφείλονται σε ιδεοληψίες. Και αυτό πολλές φορές έχει καταστροφικό αποτέλεσμα στην ποιότητα της ύλης που πρέπει να διδαχτεί και έτσι πολλοί εκπαιδευτικοί, γίνονται ήρωες προσπαθώντας να κάνουν το μάθημα ζωντανό κάτω από αυτές τις συνθήκες.
Όταν ας πούμε στην τρίτη Γυμνασίου, θα μπορούσε να γίνει ένα ενδιαφέρον μάθημα ιστορίας των θρησκειών, όπου τα παιδιά θα μπορούσαν να κεντρίζονται συνεχώς με πρωτάκουστες πληροφορίες που να ταιριάζουν στην ηλικία τους από τους Σούφι του Ισλάμ, μέχρι την ιστορία του Ταλμούδ, τους Κουάκερους, την νύχτα του αγίου Βαρθολομαίου και γιατί όχι για τους Δεντρίτες Μοναχούς πρέπει να μπορέσουν να καταλάβουν και να απομνημονεύσουν θέματα της Ιστορίας Δογμάτων που είναι πολύ πάνω από το στάδιο γνωστικής τους ανάπτυξης και έτσι μόνο ως παπαγαλίες μπορούν να περάσουν. Γιατί όλο αυτό: Μα για να δικαιολογηθεί ο ομολογιακός χαρακτήρας!
Και βέβαια στην 3η Λυκείου, όπου θα μπορούσε να γίνει μια ουσιαστική αναφορά σε τέτοια ζητήματα δεν υπάρχουν ώρες.
Αναφέρθηκε στον διάλογο που έγινε στο blog του Μανιταριού ως θετικό το παράδειγμα Σχολείων στην Ευρώπη, όπου τα θρησκευτικά διδάσκονται από εντεταλμένους των διαφορετικών δογμάτων και θρησκειών. Σε αυτό το σημείο διαφωνώ κάθετα, διότι όλοι οι μελλοντικοί πολίτες θα ζήσουνε μαζί και ο καθένας πρέπει να γνωρίζει βασικά στοιχεία από τις πολιτιστικές ρίζες και τις αξιακές αναφορές του άλλου. Έτσι κι αλλιώς ακόμα και για αυτό δεν επαρεκεί ο χρόνος .
Οι συνειδητά ορθόδοξοι πιστοί δεν πρέπει να ενθαρρύνουν το διαχωρισμό. Τότε όλες οι θρησκείες και οι δικιά τους μαζί θα εμφανίζονται ως μια πραγματικότητα, μόνη της στο σύγχρονο πολιτισμικό στερέωμα, που δεν αντέχει να βρίσκεται μέσα σε ένα σώμα πολυτασικής πληροφόρησης, αλλά θα χρειάζεται την απομόνωσή του για να λειτουργήσει. Δηλαδή ταυτίζεται με την άρνηση του διαλόγου.

Ακόμα κι όταν κάποια θρησκευτικά δόγματα το απαιτήουν, οι Ορθόδοξοι πρέπει να ζητήσουν τα παιδιά τους να βρίσκονται στο κοινό θρησκειολογικό μάθημα!
Επειδή θεωρώ, ότι δεν είναι δυνατό να μιλά κανείς θεωρητικά για τέτοια ζητήματα, θα παρουσιάσω παρακάτω ένα συνοπτικό σχεδιάγραμμα ενός μαθήματος θρησκευτικών σε όλη την εγκύκλιο εκπαίδευση.
Θεωρώ, ότι στο Δημοτικό είναι ανούσιο να διδάσκει κανείς θρησκευτικά.

Ακόμα και σε πάρα πολλά εγχειρίδια Διδακτικής των Θρησκευτικών, λέγεται ότι ο άνθρωπος σε αυτές τις ηλικίες δεν έχει αναπτύξει ούτε την αφαιρετική σκέψη που χρειάζεται, ούτε έχει μπει σε ηθικά ερωτήματα του τύπου τι είναι Αγάπη, δικαιοσύνη.. κτλ.

Ορισμένα βασικά πράγματα έτσι κι αλλιώς το παιδί θα τα πάρει από άλλα μαθήματα.
Άντε στην 6η Δημοτικού να μάθει κάποια εξωτερικά στοιχεία, για τους τύπους των ναών, για τις στολές των κληρικών και τις άλλες ιεροπραξίες..
Στην Πρώτη και Δευτέρα Γυμνασίου μια Επιτομή της Ιστορίας των Θρησκειών με συνοπτικό τρόπο. Για παράδειγμα: Όταν άρχιζαν να καταγράφονται οι διηγήσεις της Π.Δ. τι συμβαίνει στην Ελλάδα, στην Κίνα, την Ινδία, και την Κεντρική Αμερική;
Η 3η Γυμνασίου θα μπορούσε να αφιερωθεί στην Βίβλο και τον ρόλο που έπαιξε στον πολιτισμό μας, αλλά με έναν τρόπο που δεν θα αφήνει απ’ έξω τις άλλες θρησκείες της Βίβλου (δηλαδή τους Εβραίους και το Ισλάμ). Και δεν μιλάω για κάτι διαφορετικό, αλλά για μεγαλύτερη αξιοποίηση της παιδαγωγικής τακτικής που υπάρχει και τώρα στα βιβλία της Α και Β Γυμνασίου.
Όλο το Λύκειο θα μπορούσε να χωρισθεί σε κύκλους με το διάλογο των Θρησκειών, αλλά και σημαντικών Εξωθρησκειακών θέσεων επίσης με άξονες βασικά ερωτήματα:
Το ερώτημα περί Θεού
Το ερώτημα περί Κόσμου
Το ερώτημα περί Ανθρώπου
Άνθρωπος και Θεός
Άνθρωπος και Άνθρωπος
Η κοινότητα των πιστών
Εμείς και οι Άλλοι
Εννοείται ότι σε όλα αυτά δεν θα γίνεται αναφορά μόνο σε θεωρητικό πλαίσιο, αλλά θα υπάρχει παρουσίαση των τελετών, διαδικασιών, ηθικών κανόνων, τέχνης, ιστορίας κλπ που σχετίζονται με το κάθε θέμα.
Αυτά ... περιμένω συζήτηση.

Στην Φωτογραφία η αιματοβαμένη Ιερουσαλήμ, Ιερή πόλη για 3 θρησκείες.