Ένα περιστατικό της παιδικής μου ηλικίας.

Σαν άνθρωπος και σαν γονιός είμαι συγκλονισμένος αυτές τις μέρες από την τραγική ιστορία του μικρού Άλεξ στη Βέροια.
Επίσης ώς πολίτης, ακούω και προβληματίζομαι όλη αυτή την συζήτηση για την αύξηση της παιδικής & νεανικής παραβατικότητας & εγκληματικότητας.
Και ως συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις αναζητούνται "αποδιοπομπαίοι τράγοι" και ένας από αυτούς είναι το σχολείο.
Δεν μειώνουμε τις ευθύνες των παιδαγωγικών μας θεσμών που είναι πλήρως προσηλωμένοι στον μοναδικό τους στόχο τις εισαγωγικές εξετάσεις για το πανεπιστήμιο και την επαγγελματική επιτυχία. (Αν είναι και αυτό πραγματικότητα και δεν πρόκειται απλώς για ένα "μπάχαλο", καθρέφτισμα των πολλών "ανοιχτών θεμάτων" της ελληνικής κοινωνίας.)
Το παλαιό αυστηρό σχολείο, μπορεί να είχε μύρια όσα κακά, αλλά είχε μια πολύ σημαντική δύναμη.
Είχε αυτοεκτίμηση για τον ρόλο του στα πλαίσια του τότε κοινωνικού συστήματος. Γράφει ένας φίλος σε ένα φόρουμ:
"Αναπολώ με μεγάλη συμπάθεια μια "αυστηρή" φιλόλογο που είχα στο Γυμνάσιο και δεν έχανε ευκαιρία να τονίζει στην αρχή κάθε σχολικής χρονιάς ότι "δεν σημαίνει οτι όποιος είναι καλός μαθητής οτι είναι και σωστός άνθρωπος" και ότι την ενδιαφέρει περισσότερο να είμαστε σωστοί άνθρωποι παρά καλοί μαθητές!"
Όμως από την άλλη δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το σχολείο είναι κομμάτι της κοινωνίας και δεν μπορεί να τα κάνει όλα από μόνο του.
Γράφει ένα άλλος φίλος:
"Η σχολική βία είναι κομμάτι της βίας και της παραβατικότητας που εμφανίζεται και στην κοινωνία. Το θύμα και ο θύτης είναι άνθρωποι από την κοινωνία στην οποία βρίσκεται το σχολείο. Η στάση τους και η συμπεριφορά τους αντανακλά και αναπαράγει ότι το οικογενειακό, σχολικό και κοινωνικό περιβάλλον καλλιεργεί. Ο έλεγχος της βίας στη σχολική κοινότητα, χωρίς μέτρα πολιτικής που να αντιμετωπίζουν το πρόβλημα που υπάρχει στην ευρύτερη κοινωνία, δεν είναι μόνο ένα απλό ημίμετρο, είναι μέτρο συντήρησης και διαιώνισης της βίας. Παράλληλα με το σχεδιασμό πολιτικών για τον έλεγχο της σχολικής βίας χρειάζεται να σχεδιαστούν και να λειτουργήσουν μέτρα και πολιτικές για την πρόληψη της βίας στην κοινωνία. "
Η Βέροια και πολλές πόλεις της Β. Ελλάδας εμφανίζουν στις στατιστικές κατακόρυφη πτώση του επιπέδου διαβίωσης. Ανεργία, φτώχεια, οικονομικές δυσπραγίες του αγροτικού πληθυσμού.
Και είναι φυσικό αυτή η διάχυτη βία κάποιους να επηρεάσει περισσότερο.
Εξάλλου η βία κατά των παιδιών (και η βία από παιδιά) δεν είναι τωρινό φρούτο.
Υπάρχει και ένα βιβλίο οι "Άθλιοι των Αθηνών", που μιλάει για παιδική εγκληματικότητα στην Αθήνα του περασμένου αιώνα.
Όμως οι σημερινές συνθήκες πολλαπλασιάζουν τις αιτίες εμφάνισης τους.
Είναι δύσκολα τα πράγματα σε μια εποχή γρήγορων αλλαγών σαν την δική μας και το κυριότερο μια εποχή που όλο και περισσότεροι κλείνονται στα σπίτια τους και στον καναπέ τους.
Θα μεταφέρω μια πραγματικότητα, χωρίς να λέω να ξαναγυρίσουμε σε αυτού του είδους την κοινωνία. Δεν μπορούμε πάνω από όλα. Μπορούμε όμως να σκεφτόμαστε και να δούμε πως μεταφέρονται ορισμένες αρχές στα καινούργια κοινωνικά πλαίσια.
Στις παραδοσιακές κοινωνίες, λοιπόν, την εποπτεία των παιδιών την είχε όλη η κοινότητα -τώρα κανείς δεν ασχολείται με το παιδί του άλλου...

Και να το περιστατικό μου.
Ήμουν 10 χρονών και όπως κάθε θέρος, ξεκαλοκαιριάζαμε στο χωριό των παππούδων μου.
Μαζί με τον κολλητό μου τον Ιπποκράτη κάναμε παρέα με κάτι άλλα παιδιά, ένα δυο χρόνια μεγαλύτερα.
Σε ένα χάλασμα δίπλα από την πλατεία του χωριού είχαμε βρει κάτι γατιά, είχανε δεν είχανε ανοίξει τα μάτια τους και κάποια από τα μεγαλύτερα παιδιά είχανε δέσει με σπάγο τις ουρές των γατιών.
Τραβούσε το ένα δώθε, το άλλο κείθε και όλο νιαούριζαν. εμείς δεν συμμετείχαμε κι ούτε τολμούσαμε να πούμε κάτι διαφορετικό στους μεγαλύτερους, αν διαφωνούσαμε..
Τρεις παππούδες, φεύγοντας από την πλατεία μας πήραν είδηση, θες τυχαία, θες επειδή άκουγαν τα επίμονα νιαουρητά.
Μόλις κατάλαβαν οι παππούδες τι κάναμε, μας πήραν στο κυνηγητό με τις μαγκούρες.
"Βρε σεις, αν βασανίζετε τώρα γατιά, τι θα κάνετε σε λίγα χρόνια;"
Και δεν έφτανε μόνο αυτό, το βράδι το είπανε στο καφενείο και στους πατεράδες μας.
Ο πατέρας, ούτε που ήθελε να ακούσει τις δικαιολογίες μου ότι εγώ δεν έκανα τίποτα.
"Όμως καθόσουν εκεί κι έβλεπες!"
Δεν ήθελα να ξανααντικρύσω το γεμάτο απογοήτευση αυστηρό βλέμμα του.

Και μιλάμε για εποχές που ο πετροπόλεμος έδινε και έπαιρνε και δεν έλεγε κανείς τίποτα. Βέβαια, αν τραυματιζόταν κανείς σοβαρά και χρειαζόταν κάτι παραπάνω από λίγο ιώδιο, ή επαζε κανένα τζάμι, ο πετροπόλεμος θα σταματούσε για βδομάδες..
Αυτό σημαίνει ευθύνη για την νέα γεννιά.

Οθωμανικά 2

Καμιά φορά είναι αναγκαίες και οι "δεύτερες σκέψεις"...
Όταν τα έγραψα αυτά, που έγραψα εψές, κάτι μου έλεγε ότι ή σκέψη μου ήταν αποσπαματική.
Να κι ένα άλλο στοιχείο:
Ο ρόλος του στρατού στην Τουρκιά.
Από την εμφάνιση αυτού του έθνους (εδώ με την ανθρωπολογική σημασία και όχι την ιδεολογική) των Οθωμανών, οι πολεμιστές σε αυτό έχουν μια κεντρική σημασία.
Με την θεσμοποίηση του πολιτισμού αυτού του έθνους, η στρατιωτική αριστοκρατία έχει τον συνεκτικό ρόλο για το κράτος.
Πασάδες, Αγάδες (Οι ανώτατοι και ανώτεροι αξιωματικοί στην σημερινή πραγματικότητα) νέμονται την γη των κατηκτημένων, που τους δίνεται ως αντιμισθία της προσφοράς τους στον Σουλτάνο και όταν το καλέσουν οι καιροί, μετατρέπουν τους καλλιεργητές των κτημάτων τους σε εφεδρικό στρατό σε "ασκερι" και "λεφούσι".
(Τακτικό στρατό γνώρισε η Τουρκία μετά το 1821 μιμούμενη Ελλάδα και Αίγυπτο του Μωχάμεντ Άλη).
Άρα δεν είναι άσχετη η σημερινή πραγματικότητα με το παρελθόν της Οθωμανίας.
Παρόλα αυτά το "ντοβλέτι" είχε και άλλες δυνατότητες και άλλες ευχέρειες που προανέφερα (τις οποίες γνώρισε από Άραβες και Βυζαντινούς και ενσωμάτωσε σιγά -σιγά) και χρησιμοποιούσε τα "ασκερια", στις έσχατες περιπτώσεις.
Και πάλι αυτή η σκέψη μια όψη ενός τεράστιου υλικού στοχάζεται.
Όμως χίλιες φορές να στοχαζόμαστε πάνω σε ένα φλέγον ζήτημα, παρά να αναμασάμε την "μπαγιάτικη" τροφή των ΜΜΕ.

Οθωμανικά....
Αυτές τις μέρες σκεφτόμουν, πως θα ήταν, άν στην θέση της Κεμαλικής Τουρκίας, υπήρχε μία Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Αν, ας πούμε οι "Νεότουρκοι", δεν κατάφερναν να κυριαρχήσουν, ή τέλος πάντων, αν υπήρχε παλινόρθωση των Σουλτάνων.
Μήπως με το σύστημα των "Μιλέτ" (περιορισμένη αυτοδιοίκηση των εθνοτήτων), θα είχε κατορθώσει να ελέγξει το Κουρδικό;
Μήπως οι Ελληνοτουρκικές διαφορές στο Αιγαίο, θα είχαν μπει σε ένα καλό δρόμο με ένα εκατέρωθεν "αλησβερίσι" τόσο αγαπητό στους Οθωμανούς;
Μήπως θα είχε αναπτυχθεί τελικά περισσότερο η χώρα τους, αφού οι επιχειρηματίες δεν θα αισθανόταν τόσο "σφιχτό" τον χαλκά της στρατιωτικοδιπλωματικής ελίτ.
Μήπως τελικά είχε εξελιχθεί σε μια βασιλευομένη πολυεθνική δημοκρατία, ή μήπως θα είχε γίνει κάτι σαν την Αλγερία ή την Αίγυπτο;
Πάντως σίγουρα και ο Λαός της θα είχε κερδίσει πιο πολλά από ότι τώρα.
Δεν αγνοώ ότι το Οθωμανικό Κράτος ήταν ο ιδεότυπος της διαφθοράς, από όπου κατασπάραζαν πολλοί, ανάμεσα σε αυτούς και οι παμπόνηροι Ρωμιοί επιχειρηματίες, πράγμα που ανέδειξε και τους υπερεθνικιστές Νεότουρκους.
Οστόσο ακόμα και την "κρίση" του (από τα τέλη του 18ου μ.χ. αιώνα) την διαχειρίστηκε καλύτερα από ότι το σημερινό "Βαθύ Κράτος" τα προβλήματα της σύγχρονης Τουρκίας.
Άν είχε βρεθεί αυτή η κοντόβθαλμη ελίτ στις γεωπολιτικές συνθήκες του πρώτου μισού του 19ου αιώνα, θα είχε χάσει ακόμα και την Άγκυρα.