Αντι-Τσουκνίδα

"Έμεινες ταμπουρωμένος στην ακτή,
σ’ ένα χαντάκι μες την άμμο.
Οι θάλασσες σου γίναν’ ένα τίποτα
κι η στάχτη η προφητική αφάνισε
τ’ αδέσποτα μαλλιά σου ..."

Αναγνώστες

Τετάρτη, Αυγούστου 15, 2007

Μερικές σημειώσεις για τους Συνεταιρισμούς

Από παλαιότερη εργασία μου ορισμένα στοιχεία (περιληπτικά) για μια δομή που κατασυκοφαντήθηκε άδικα..
Σε επόμενη "ανάρτηση" θα πω και κάποια φρέσκα πράγματα για αυτό το θέμα
Η αγροτική οικονομία και οι συνεταιρισμοί τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια.(Σύντομη Έρευνα στο παράδειγμα της Σάμου)

Η αγροτική οικονομία κατά τη μεταπολεμική εποχή σηματοδοτείται από την λειτουργία και την ισχυροποίηση των συνεταιριστικών οργανώσεων.
Το Ελληνικό συνεταιριστικό κίνημα την μεταπολεμική εποχή ισχυροποιήθηκε αισθητά, αφού ευνοήθηκε από την διανομή των μεγάλων γαιοκτησιών στους ακτήμονες κατά το πρώτο μισό του 20ου αιώνα και ιδιαίτερα την εποχή του μεσοπολέμου. Έτσι η Ελληνική αγροτική οικονομία απέκτησε μια δομή στην οποία κυριαρχεί η μικρή ιδιοκτησία και η οικογένεια ως μονάδα παραγωγής. Η ευνοϊκή αυτή εξέλιξη όμως θα μπορούσε να έχει διαλυτικά αποτελέσματα στα μικρά αγροτικά νοικοκυριά, αφού δεν ήταν δυνατό από μόνα τους να αντιμετωπίσουν την εισβολή του καπιταλισμού. Αυτή η διαπίστωση μάλιστα είχε γίνει πολύ νωρίς.
[1] Τον ρόλο του "αναχώματος" απέναντι στην εισβολή αυτή, έπρεπε να παίξουν οι συνεταιρισμοί. Ταυτόχρονα το κράτος προέβη στην ανάπτυξη ενός δικτύου γεωτεχνικής στήριξης και επενδυτικών πιστώσεων που ανέλαβε κυρίως η "Αγροτική Τράπεζα της Ελλάδος" (Α. Τ. Ε.).
Πράγματι, μεταπολεμικά αυξήθηκαν αισθητά ο παραγωγικός εξοπλισμός και οι εγκαταστάσεις των συνεταιρισμών και θεαματικότερα ο όγκος των χρηματικών τους συναλλαγών, αφού πέρα από τη συγκέντρωση και την επεξεργασία των προϊόντων, οι συνεταιρισμοί προχώρησαν στην εμπορία αγαθών γεωργικής χρήσης (φυτοφάρμακα, λιπάσματα, κ.τ.λ.) και άλλων προϊόντων και, με τη βοήθεια της Α. Τ. Ε., στην άσκηση αγροτική πίστης.
[2]
Όπου δεν υπήρχε μεγάλη γαιοκτησία, δημιουργήθηκε μια ισχυρή δομή αγροτικών συνεταιριστικών οργανώσεων .
Έτσι, οι συνεταιρισμοί , εξελίσσονται σε παράγοντα της γεωργικής πίστης, αφού σταδιακά καθίστανται ο κύριος μεσολαβητικός φορέας ανάμεσα στην Αγροτική Τράπεζα και στα μέλη τους. Επιπλέον, με τη στήριξη και την εποπτεία της παραπάνω τράπεζας, διαθέτουν φυτοφάρμακα, λιπάσματα και άλλου είδους αναγκαία αγαθά για την ανάπτυξη της γεωργίας, με ευκολίες πληρωμής. [3] Με την πάροδο του χρόνου πέρα από το κρασί, εμπλέκονται στην εμπορία του λαδιού, των βρώσιμων ελιών κ.τ.λ., συμβάλλοντας πολλές φορές, ως ανταγωνιστές των μεγαλεμπόρων, στην αποσυμπίεση των τιμών προς όφελος των αγροτών.
Για παράδειγμα, το 1960 η Ενωση Συνεταιρισμών στη Σάμο, συγκέντρωσε αρκετή ποσότητα ελαίων με 8-9 δραχμές το κιλό, ενώ το εμπόριο πρόσφερε 6-6,5 δραχμές το κιλό.
[4]
Αυτή η επωφελής παρέμβαση των συνεταιρισμών στις τιμές σημειώθηκε βέβαια σε πανελλήνια κλίμακα. Όμως παρ' όλα αυτά δεν μπόρεσαν μέχρι το 1974 να συγκεντρώσουν πάνω από το 10% της συνολικής εγχώριας εμπορεύσιμης παραγωγής του γεωργικού τομέα.[5] Το γεγονός αυτό δημιουργεί πολλά αναπάντητα ερωτήματα για τις πραγματικές τους δυνατότητες να μεταβληθούν σε ένα δυναμικό φορέα στήριξης των αγροτών απέναντι στις πιέσεις της αγοράς και κατά πόσο υπήρξε γρήγορα ένας κεντρικός σχεδιασμός στήριξης τους.
Αναμφισβήτητα με όλες τις παροχές τους και τις διευκολύνσεις για τους αγρότες έπαιξαν ένα ρόλο στήριξης της αγροτικής οικονομίας και των αγροτών και η λειτουργία τους ήταν σαφώς ένα βήμα εκσυχρονισμού της αγροτικής κοινωνίας, καθώς -έστω και σε ένα γενικό πλαίσιο- αναγνωρίστηκαν τα δικαιώματα των αγροτών απέναντι στις πιέσεις της αγοράς.

Επίσης τον ίδιο καιρό σημειώνεται ραγδαία κοινωνική κινητικότητα του αγροτικού κόσμου, μέσω της εισόδου μεγάλου αριθμού αγροτόπαιδων στην τριτοβάθμια εκαπίδευση. Η άνοδος του βιωτικού επιπέδου των αγροτών, εξαιτίας και των καλύτερων τιμών των προϊόντων που πετυχαίνουν οι συνεταιρισμοί, πρέπει να συνέβαλε σε αυτό. Επίσης τα ειδικά δάνεια που έδιναν σε ορισμένες περιπτώσεις οι συνεταιρισμοί μέσω της ΑΤΕ.
Η αγροτική οικογένεια μπορεί να στηρίξει καλύτερα των μέλλον των τέκνων της.
Οι συνεταιρισμοί όμως δεν μπόρεσαν να εξελιχθούν σε αυτοδύναμους πόλους οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης των αγροτών, τουλάχιστον μέχρι τη μεταπολίτευση και παρέμεναν μεταβιβαστές της εκάστοτε κρατικής πολιτικής στον αγροτικό τομέα.[6]
Αυτή η αδυναμία φαίνεται ότι είναι η διάχυτη εντύπωση πολλών σημερινών Σαμίων για τις συνεταιριστικές οργανώσεις.[7]
Σ’ αυτό το πλαίσιο τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια η Ε.Ο.Σ.Σ., η μοναδική δευτεροβάθμια συνεταιριστική οργάνωση του νησιού βρίσκεται συνεχώς στην επικαιρότητα περισσότερο για αρνητικούς λόγους. Οι συνεταιρισμοί και με την ικανότητά τους να προσλαμβάνουν εκτεταμένο εποχιακό προσωπικό την εποχή της συγκομιδής συνδέθηκαν από νωρίς με το τοπικό σύστημα εξουσίας.[12] Αυτό είχε αρνητικές επιπτώσεις στην νοοτροπία της κοινωνίας, διότι σε ένα πολύ πρώιμο στάδιο τους συνέδεσε με την ανορθολογική διαχείριση, την εξυπηρέτηση κομματικών και προσωπικών συμφερόντων, με μια έκφανση της εξουσίας στη χειρότερή της μορφή[13]. Όλα αυτά βέβαια δίνουν αφορμή στους αρνητές της συνεταιριστικής ιδέας να παρουσιάσουν τους συνεταιρισμούς ως αχρείαστη καινοτομία σε σχέση με τους «νοικοκυρεμένους οινεμπόρους»[14].
Είναι γεγονός όμως, ότι στον χώρο της καπνοκαλλιέργειας που δεν καλύπτεται από κάποια δευτεροβάθμια συνεταιριστική οργάνωση, τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα αφού υπάρχει μεγαλύτερη συμπίεση των τιμών από τους εμπόρους.
[15] Υπολογίζεται ότι η παραγωγή καπνών το 1950 είναι το15% της προπολεμικής.[16] Δεν πρέπει να αποδοθεί μόνο στην καταστροφή της γεωργίας από τους πολέμους και την μεγάλη μετανάστευση, αλλά και στις επικρατούσες τιμές. Αν αυτές ήταν ελκυστικότερες θα υπήρχε και μεγαλύτερη παραγωγή, τη στιγμή που και οι άλλες καλλιέργειες δεν ήταν ιδιαίτερα αποδοτικές. Έτσι ζητείται από το κράτος να παρέμβει και να αγοράσει περισσότερο Σαμιώτικο καπνό για να ανέβει η τιμή του.[17]Το κράτος πράγματι παρεμβαίνει, δίνοντας μια ανάσα στους καπνοκαλλιεργητές.[18]
Την ίδια εποχή μέσα από τον τοπικό τύπο, προτείνονται διάφορες πρωτότυπες ή και ώριμες για την εποχή ιδέες, που ξεκινούν από την εισαγωγή της καλλιέργειας νέων ειδών όπως η σόγια[19], τους αναδασμούς[20],τα αρδευτικά έργα,[21] την επιχειρηματική επέκταση των καλλιεργειών,[22] την ασφάλιση των αγροτών[23]. και περισσότερο της αγρότισσας που εγκυμονεί,[24] την εκστρατεία για την τόνωση της αυτοπεποίθησης του αγρότη, ο οποίος θεωρεί τον εαυτό του στην κατώτερη κλίμακα της ιεράρχησης των επαγγελμάτων από πλευράς κοινωνικής θέσης[25].
Όταν οι κρατικοί φορείς εισηγήθηκαν προγράμματα εκσυγχρονισμού τα οποία περιλάμβαναν και χρηματικά κίνητρα (δανειοδοτήσεις) οι αγρότες έδειξαν απρόθυμοι να τα αξιοποιήσουν.
[26] Ίσως όμως και να διατηρούσαν αυτή την στάση εξαιτίας της ανασφάλειας τους, αφού διάφορες καταρχήν ευοίωνες για αυτούς ρυθμίσεις του κράτους π.χ. οι αναγκαστικοί συνεταιρισμοί, στην πορεία εξελίχτηκαν όχι τόσο ευνοϊκά.
Η ανασφάλεια και η επιφύλαξη των μικρών αγροτικών κοινοτήτων απέναντι στις κρατικές παρεμβάσεις, έχει διαπιστωθεί και από ανθρωπολογικές έρευνες που έγιναν στο χώρο του Αιγαίου. Πάντως στις κοινότητες αυτές εμφανίζεται και μια ομάδα , η οποία δυναμικά υποστηρίζει τον προγραμματισμό και τον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό που προωθούν οι κρατικές υπηρεσίες (γεωπόνοι- αγροτική τράπεζα).
[27]
Τα γεωργικά προϊόντα ήταν δύσκολο να μεταφερθούν από τις αγροτικές περιφέρειες, αφού δεν υπήρχαν αρκετοί αγροτικοί δρόμοι. Το αποτέλεσμα είναι να μεγαλώνει κατά πολύ το κόστος αυτών των προϊόντων. Γι’ αυτό και οι τοπικοί παράγοντες μετά την μεταπολίτευση θεωρούν πρώτης προτεραιότητας ενέργεια, την κατασκευή αγροτικών δρόμων.[28]
Πράγματι τις 3 τελευταίες δεκαετίες η αγροτική οδοποιία ήταν η κυριότερη επένδυση του κράτους στην οικονομία του νησιού. Οι ταλαιπωρημένοι τις προηγούμενες δεκαετίες αγρότες, κατάφεραν μέσω των συνεταιρισμών και της τοπικής αυτοδιοίκησης, να ανοίξουν ίσως και χιλιάδες χιλιόμετρα αγροτικών δρόμων. Ορισμένοι όμως πιστεύουν ότι ακόμα και η εκτέλεση εκτεταμένων έργων αγροτικής οδοποιίας, είναι μια ένδειξη του κακού προγραμματισμού. Αρκετοί αγροτικοί δρόμοι δεν έχουν πλέον καμιά χρησιμότητα στη γεωργία, διότι η αξία πολλών αγροτικών προϊόντων είναι μηδαμινή και αυτό οφείλεται στην ανυπαρξία μακροπρόθεσμων στρατηγικών ανάπτυξης.[29]
[1] Μ. Κομνηνού, Η τοπική διάσταση στο πελατειακό σύστημα, Κοινότητα- Κοινωνία-Ιδεολογία. Ο Κ. Καραβίδας και η προβληματική των κοινωνικών επιστημών, Αθήνα 1990,σ.304
[2] Π.Σ. Αβδελίδης, Το αγροτικό συνεταιριστικό κίνημα στην Ελλάδα. Ιστορική εξέλιξη και δράση και προοπτικές ανάπτυξης, Αθήνα 1986., σ.99-115.
[3] Σαμιακόν Βήμα 31/3/52, σ. 2. Ελλάς 4/5/56, σ.4, Δημοκρατική 21/8/64, σ.3 βλέπε και Ν.Α .Δημητρίου, Λαογραφικά της Σάμου τ. Β΄, Αθήνα 1986, σ. 25-26
[4] Π.Σ. Αβδελίδης, όπ.π. , σ. 103
[5] Π.Σ. Αβδελίδης, όπ.π. , σ.101-104.
[6] Χρ. Ν. Χριστοδουλάκης, Εν όψει της ελαιοσυγκομιδής, Σαμιακή 2/11/56.
[7] Μ. Γ. Βαρβούνης, τα παραμύθια ως δίκτυο επικοινωνίας, Δίκτυα επικοινωνίας και πολιτισμού στο Αιγαίο πρακτικά συνεδρίου, σ. 288
[12] Σαμιακόν Βήμα 19/9/52, σ.2 Επιστολαί.
[13] Ο ποιητής Α. Βουγιούκας, έχει αποτυπώσει σε λίγες γραμμές την εντύπωση που άφησε στον κόσμο η λειτουργία των συνεταιρισμών: Πιο πέρα του συνεταιρισμού το χτίσμα, με μια αίθουσα συνεδριάσεων μεγάλη, όπου φωνάζουν όλοι μαζί και στο τέλος βγάζουν εκείνους που τους λένε τα αφεντικά της ημέρας. Πρώτα έπαιρναν οι μεγαλέμποροι το πράμα, μετά το σύστημα άλλαξε, όχι όμως το πράμα στην ουσία του: γραφειοκρατία , μεσιτεία, τοκογλυφία, τα ίδια. Α. Βουγιούκας, Η Σάμος πριν και μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο- Προσωπικές ποιητικές μαρτυρίες, Απόπλους (6/14-16),σ. 327-328.
[14] Σαμιακόν Βήμα 16/5/52, σ.2. Παραγωγός εκ Μαυρατζαίων.
[15] Κ. Καραμηνά - Πόθου, Εν Μυτιληνίοις τη.... . Η ανάπτυξη της καπνοκαλλιέργειας στο χωριό μας, σ. 60
[16] Γ. Διακογιάννης, Καπνεργοστάσια και η συμμετοχή τους στην οικονομική ζωή. Η πόλη της Σάμου -πρακτικά συνεδρίου, σ.329.
[17] Σαμιακόν Βήμα 16/4/56, σ.1. : «Το ζήτημα του καπνού».
[18] Ελλάς 16/5/56, σ. 1
[19] Σαμιακή 8/6/56, σ.1
[20] Ελλάς 2/3/55, σ. 3 και 23/2/57,σ. 2
[21] Σαμιακόν Βήμα2/6/55, σ.3 και Ελλάς 16/5/56, σ.3.
[22] Σαμιακή 1/2/65, σ.1
[23] Σαμιακόν Βήμα 5/6/57, σ.3
[24] Σαμιακόν Βήμα 20/1/54,σ.3
[25] Σαμιακόν Βήμα 23/1/53, σ.3
[26] Σαμιακή 1/2/65, σ.1
[27] Ε. Παπαταξιάρχης, «Δια την σύστασιν και ωφέλειαν της κοινότητος του χωριού». Σχέσεις και σύμβολα της εντοπιότητας σε μια Αιγιακή κοινωνία. . Ο Κ. καραβίδας και η προβληματική των κοινωνικών επιστημών,σ.352-353,363.
[28] Ζαχ. Κράτσα (βουλευτού), «Πως θα αναπτυχθούν τα χωριά μας», Σαμιακόν Βήμα 13/3/75, σ. 1
[29] Βίγλα, εφημερίδα της «Κίνησης Οικολόγων Σάμου», τ.23, σ.8: «Κάθε λιμάνι και καημός»

ΓΝΩΣΤΟΙ, ΦΙΛΟΙ, ΓΕΙΤΟΝΟΙ

η δύναμη σου θάλασσα, η θέλησή μου βράχος

η δύναμη σου θάλασσα, η θέλησή μου βράχος





Πρόληψη επί της Ουσίας

ΛΕΦΤΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ!!!

ΛΕΦΤΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ!!!
δούρειος άνεμος του ΠΕΤΡΟΥ ΖΕΡΒΟΥ

ΙΣΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ για όλα τα παιδιά που γεννιούνται στην Ελλάδα

ΙΣΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ για όλα τα παιδιά που γεννιούνται στην Ελλάδα
http://www.kounia.org/

"ΔΕΝ ΦΟΒΑΜΑΙ ΤΙΠΟΤΑ, ΔΕΝ ΕΛΠΙΖΩ ΤΙΠΟΤΑ, ΕΙΜΑΙ ΛΕΥΤΕΡΟΣ!"

"ΔΕΝ ΦΟΒΑΜΑΙ ΤΙΠΟΤΑ, ΔΕΝ ΕΛΠΙΖΩ ΤΙΠΟΤΑ, ΕΙΜΑΙ ΛΕΥΤΕΡΟΣ!"
Νίκος Καζαντζάκης... Κι όμως σήμερα ταιριάζει κι εδώ!

Αρχειοθήκη ιστολογίου