Αναρτήσεις
Ένας φίλος στο προ-προ-προηγούμενο πόστ, έκανε ένα σχόλιο που με έβαλε σε πολλές σκέψεις.
Και δεν ήταν μόνο αυτός.
Συνάντησα σε απόψεις επιφανών σχολιαστών (π.χ.Τάκης Φωτόπουλος στην Ελευθεροτυπία), απόψεις που φέρνουν την Εκκλησία ως το ακριβώς αντίθετο του Πανεπιστημίου. Και η αντίληψη «έξω κάθε εκδήλωση του Θρησκευτικού από τον χώρο της Παιδείας», καλύπτει σιωπηρά τις χουλιγκανικού τύπου επιθέσεις σε θρησκευτικά σύμβολα εντός των πανεπιστημιουπόλεων. Πριν προχωρήσω στις σκέψεις μου με αφορμή τα παραπάνω ας δηλώσω ότι προσωπικά είμαι υπέρμαχος της αποδέσμευσης της Εκκλησίας από τις κρατικές τελετουργίες, εντός και εκτός της εκπαίδευσης, πράγμα το οποίο πιστεύω ότι θα αφελήσει και την πολιτεία και την εκκλησία ως θεσμούς.Άλλο όμως είναι αυτό και άλλο η επιθετική διαχείρηση αυτής της ανάγκης που δεν εδράζεται σε μια φιλοσοφία πλουραλισμού, αλλά ξεκινά από ιδεολογική προκατάληψη. Ας το κάνω πιο λιανά: Από τη στιγμή που δίνεται η δυνατότητα εντός της πανεπιστημιακής κοινότητας να υπάρχουν κινηματογραφικές λέσχες, αθλητικοί όμιλοι, στέκια πολιτικών νεολαιών και ότι άλλο δίνει νόημα στην ζωή των μελών της, γιατί όταν από παλιότερες εποχές υπάρχουν ναοί, να μην αποδεχτούμε την ύπαρξη και της θρησκευτικής κοινότητας για όσους την θέλουν; (Και πάλι τονίζω όχι ως επίσημη πρόταση, αλλά απλά ως συνιστώσα υπο-κοινότητα.) Το ότι ο πανεπιστημιακός χώρος είναι το αντίθετο της εκκλησίας δεν στηρίζεται σε καμιά ιστορική πραγματικότητα. Ίσα- ίσα το Πανεπιστήμιο ξεκίνησε δίπλα στην Εκκλησία και στη Δύση μέσα από την Εκκλησία. Και για να το ανοίξω ακόμα περισσότερο: Άσχετα με τον σημερινό ισλαμικό φουνταμενταλισμό που έχει πολιτικά και όχι θρησκευτικά αίτια, το Βυζαντινό παράδειγμα της Ακαδημαϊκής οργάνωσης της γνώσης έφτασε στη Δύση, μέσω του Αραβικού Ισλάμ. Όλα αυτά βέβαια δεν αναιρούν το γεγονός ότι συχνά οι Εκκλησίες ως θεσμοί και στη Δύση και στην Ανατολή πολέμησαν τους φορείς της Γνώσης. Όμως τούτο είναι η μισή πραγματικότητα, γιατί από την άλλη πολλοί επιστήμονες και αγωνιστές για την ελευθερία της έρευνας και της σκέψης προήλθαν από τους κόλπους της Εκκλησίας. Στη σύγχρονη εποχή, οργανωμένες ομάδες στο εσωτερικό των Εκκλησιών (π.χ. «Θεολόγοι της Απελευθέρωσης») προώθησαν τη χειραφέτηση. Είναι αλήθεια όμως ότι στο τέλος οι διοικήσεις των Εκκλησιών ως φορείς της καθεστωτικής τάξης, ακύρωναν όσες προσπάθειες ξεπερνούσαν τα όρια αυτής της τάξης. Σήμερα φωτισμένοι θρησκευόμενοι άνθρωποι και στην Ανατολή και τη Δύση αγωνίζονται για να «ξεκαρφώσουν» τις Εκκλησίες από την καθεστωτική τάξη (που έτσι κι αλλιώς δεν τις πολυχρειάζεται πλέον) και να τις βοηθήσουν να συναντηθούν ελεύθερα και ισότιμα με τις «ανοιχτές» κοινωνίες. Σε αυτή τη προσπάθεια, φωνές που ζητούν την έξωση από παντού των Εκκλησιών, σαν να είναι το απόλυτο κοινωνικό κακό, κάνουν τεράστια ζημιά, γιατί συνεννώνουν όσους πιστούς αισθάνονται το εαυτό τους απόβλητο με την αυτή τους την ιδιότητα κάτω από την ασπίδα αντιδραστικών θρησκευτικών ηγεσιών. Και τι το όφελος; Ειδικά για ανθρώπους σαν τον Τ. Φωτόπουλο που πρεσβέυουν μεγαλύτερη αυτοδιοίκηση και ενεργοποίηση των πολιτών. Μήπως στους αυτοδιαχειριζόμενους χώρους δεν θα επιτρέπεται η ομαδική θρησκευτική έκφραση; Αυτό το ερώτημα απευθύνεται σε σας.
Από την (πορνο)τι-βί στην Ευρωβουλή
-
Αμέτρητοι τηλεαστέρες μαζεμένοι στα ψηφοδέλτια των ευρωεκλογών: Πανελίστες,
ηθοποιοί, τραγουδιστές, αθλητές, μετεωρολόγοι, σεισμολόγοι, αλλά και πρώην
σκ...
Πριν από 2 ώρες
16 σχόλια:
Συμφωνώ απολύτως. ΗΞ θρησκεία είναι μια ιδεολογία και παρά το ρόλο που διαδσραμάτισε στο παρελθόν οφέιλουμε για λόγους δημοκρατικού σεβαμσού να σεβόμαστε την πίστη και την ιερότητα -ό,τι κι αν αυτό σημαίνει για κάποιον.
Παρά την δεδηλωμένη αθεϊα μου δεν μπορώ να σταθώ εμπόδιο στην άσκηση των θρησκευτικών υποχρεώσεων ενός πιστού (π.χ. της γυναίκας μου), τουλάχιστον επειδή δεν θέλω να σταθούν κάποιοι εμπόδιο στην πραγμάτωση των δικών μου ιδεολογικών αρχών. Ο σεβασμός είναι μία αλληλεπίδραση που βγάζει κερδιμσ΄νεος τους πάντες. Βέβαια αυτό δε σημαίνει ότι εγώ θα σταματήσω να προκαλώ και να κρίνω τη στάση της Εκκλησίας και να μελετώ κριτικά τον ιστορικό και κοινωνικό ρόλο της θρησκείας.
Δεν είναι ακριβώς έτσι. Όποιοι λειτουργούν εντός πανεπιστημιακού χώρου απολαμβάνουν του διαβόητου ασύλου. Το άσυλο ΙΜΗΟ έχει νόημα για την προστασία στη διακίνηση ιδεών.
Υπό αυτή την έννοια, θα θεωρούσα λογική την λειτουργία μίας ή περισσότερων θρησκευτικών νεολαίων (όπως και οι πολιτικές αντίστοιχες, που πολύ σωστά αναφέρεις) αλλά όχι ενός ναού. Ο χώρος λατρείας δεν είναι χώρος διακίνησης ιδεών.
Θα προσυπέγραφα το σχόλιο του mpampakis. Είναι άλλο πράγμα η ελευθερία της θρησκευτικής έκφρασης και εντελώς άλλο μια Εκκλησία ως κατεστημένος οργανισμός λατρείας. Η οργανωμένη Εκκλησία λειτουργεί κατά το μάλλον ή ήττον στη βάση του αποκλεισμού των αλλοδόξων, κάτι το ανεπίτρεπτο για ένα πανεπιστήμιο.
Δεν ήθελα να αναφερθώ σε δικαίωμα να θρησκεύεται κάποιος στο πανεπιστήμιο. Μιλούσα γενικότερα για το σεβασμό στα θρησκευτικά και όχι μόνο δικαιώματα του άλλου.
Ωστόσο, μία εκκλησία θα χαροποιούσε πολλούς. Αλλά μία τέτοια κίνηση θα απαιτούσε και άλλα θρησκευτικά ιδρύματα για ετερόδοξους. Εξάλλου, κάτι τέτοιο θα έπρεπε να γίνει ούτως ή άλως σε όλη τη χώρα.
Φίλοι,
νομίζω ότι το επίκαιρο της Χριστοδουλικής Παρουσίας σας κάνει να λειτουργείται σαν εκκρεμή.
Η Εκκλησία σαφώς και είναι ένας χώρος ιδεών.
(Δεν αναφέρομαι στην πραγματικότητα που εκφράζει σήμερα, αναφέρομαι στο νόημα που έχουν κάποια πράγματα..)
Τα αναγνώσματα και το λειτουργικό υλικό σαφώς και είναι φορείς ιδεών, η ερμηνεία ως προσπάθεια συγχρονισμού τους με το παρόν είναι διαδικασία διακίνησης ιδεών.
Μα πολύ περισσότερο η διακίνηση ιδεών συντελείται από την φύση της εκκλησίας ως κοινότητας ενεργών και ισότιμων μελών που τους "δένουν" κοινές αφετηριακές αξίες και νοήματα.
Αν υπάρχει ένα πρόβλημα "κατεστημένης λατρείας" αυτό οφείλεται στο ότι δεν λειτουργεί ως κοινότητα.
Τα όργανα του Πανεπιστημίου θα μπορούσαν να πάρουν την εξής απόφαση, δεδομένου ότι οι ναοί ήδη υπάρχουν:
Να δωθεί η χρήση τους σε κοινότητες θρησκευομένων νέων (με καταστατικά όπου σαφώς θα δηλώνεται ο σεβασμός στην ελευθερία ιδεών και άλλες αρχές του πανεπιστημιακού χώρου). Αυτές ανάμεσα στα άλλα θα δουν και πως θα τους λειτουργούν. Σε έναν ναό δεν γίνονται μόνο ψαλμωδίες, αλλά και διαλέξεις, συνάξεις κτλ.
Και όταν υπάρξει δέυτερη κοινότητα π.χ.Μουσουλμάνοι, να ζητήσουν κάτι ανάλογο γιατί όχι;
Τέλος, αυτό με τον αποκλεισμό δεν νομίζω να το μαρτυρεί η εμπειρία κανενός, τουλάχιστον εν Ελλάδι.
Κανέναν δεν το διώχνουν σήμερα ειδικά από τις Εκκλησίες, μπορεί να τα παρακολουθήσει όλα. Η μοναδική ίσως εξαίρεση -και πάλι θα γίνει με αυτοεξαίρεση (εκτός και φορά κανείς σύμβολα άλλης θρησκείας)- είναι στη συμμετοχή στην Κοινωνία. Εδώ πρόκειται ανάμεσα στα άλλα και για σύμβολο της ενότητας των μελών, άρα δεν είναι αποκλεισμός αλλά προϋποθέτει την ένταξη που κανένας δεν την αρνείται.
Νομίζω ότι το θέμα θρησκευομένων- συνειδητών άθρησκων δίνεται τελικά από την παροιμία: "φοβάται ο Γιάννης το θεριό και το Θεριό τον Γιάννη". Από αυτό τον φόβο κερδίζουν τελικά οπορτουνιστές σαν τον Αχρηστοδουλο
ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΟΥΜΜΟΥΝΙ, θα συμφωνήσω μαζι σου, αυτό δεν το είχα σκεφτεί ως τώρα.
κκ
Θα συμφωνούσα μαζί σου αν δεν επικρατούσαν οι γνωστές σε όλους συνθήκες (δεξιά του κυριού κλπ). Ή αλλιώς συμφωνώ μαζί σου σε θεωρητικό επίπεδο.
Στην πράξη, αν και δεν συμφωνώ με την βεβήλωση, όταν τα πανεπιστήμια έχουν για προστάτες άγιους ίσως να είναι καλύτερα να έρθει πρώτα μία ολική ρήξη για να μπορέσουμε να φτάσουμε στην θρησκευτική ελευθερία. Όταν την φτάσουμε, έτσι όπως πάμε ποτέ, η παρουσία ενός ναού σε πανεπιστήμιο θα είναι μη θέμα.
"Το ότι ο πανεπιστημιακός χώρος είναι το αντίθετο της εκκλησίας δεν στηρίζεται σε καμιά ιστορική πραγματικότητα."
Ναί σε καμμία;;;;
Μήπως έχεις ξεχάσει πόσοι περασαν πυρά η ιερά εξέταση γιατί προωθούσαν τα γράμματα και τις επιστήμες;;
"φωτισμένοι θρησκευόμενοι άνθρωποι": υπάρχουν και τέτοιοι;;
Μήπως γνωρίζεις, ότι σήμερα στα υψηλά μορφωτικά επίπεδα (παγκοσμίως) η αθεϊα φτάνει το ποσοστό των 90%;
Μήπως εμείς εδώ στη χώρα μας το έχουμε παραξυλώσει με τη θρησκεία και σε λίγο θα μας ζηλεύουν και οι Ταλιμπάν;;;
Λέω δηλαδή, ρωτάω και εγώ, αν μου επιτρέπεις.
ευχαριστώ για τη φιλοξενία.
Εγώ με το τελευταίο θα συμφωνήσω απόλυτα. Και στη Γαλλία ο άθεος θεωρείται μορφωμένος, ενώ στην Ελλάδα κομμουνιστής.
Εγώ αυτό που έγραψα είναι ότι η πραγματικότητα ποτέ δεν είναι άσπρο- μαύρο.
Οι περισσότεροι που κάιγονταν στην πυρρά ήταν από την Εκκλησία και η πυρρά δεν είχε κυρίως θρησκευτική αιτία, αλλά κοινωνικοπολιτική (δηλαδή διατήρησης του κοινωνικοπολιτικού στάτους) και η παπική εκκλησία ως μηχανισμός του καθεστώτος χρησιμοποίησε την πίστη, όπως χρησιμοποείται και κάθε πίστη σε ένα σκοπό (δες τρομοκρατία της Γαλλικής Επανάστασης, Σταλινισμό κτλ, κτλ).
Όμως όλα αυτά δεν εξαντλούν τον πολιτισμό της χριστιανικής εκκλησίας και δεν μπορούν να τον προσδιορίσουν μονοσήμαντα.
Το ότι οι άθεοι είναι 90% στα ανώτερα μορφωτικά στρώματα, δεν δικαιολογεί το γκρέμισμα ναών μέσα στον πανεπιστημιακό χώρο.
Κοιτάξτε εγώ σέβομαι απόλυτα τους άθεους, ήμουν για πάρα πολλά χρόνια άθεος και αναγνωρίζω ότι είναι μια λεβέντικη στάση, όταν πράγματι μέσα σου φτάσεις σε αυτό.
Να πω επίσης ότι συχνά μοιράζομαι τον σκεπτικισμό των αθέων για τις υπερβολές των "θρήσκων". (Που ως όρος δεν καλύπτει απόλυτα το "πιστός").
Από την άλλη έχοντας σπουδάσει, ερευνήσει και από τις πηγές και δια ζώσης τον θρησκευτικό πολιτισμό, ιδιαίτερα της πατρίδας μας, ξέρω ότι απέχει πολύ από αυτό το ιδεολογικοποιημένο και παρωχημένο συμπίλημα που λέγεται "ελληνοχριστιανισμός", συμπίλημα που στην ουσία του είναι η ιδεολογία της λαϊκής δεξιάς και σαν τέτοια εξακουλουθεί να επηρεάζει πληθυσμιακά στρώματα.
Οι Αχρηστόδουλοι, επειδή θέλουν οπαδούς και όχι μέλη κοινότητας που να μπορούν να τους ελέγξουν προνομιακά στρέφονται σε αυτή τη μερίδα.
Είναι λοιπόν επικίνδυνο να τους δίνεται και άλλη ύλη με αυτόν το τρόπο που γράφω στο πόστ:
" Σε αυτή τη προσπάθεια, φωνές που ζητούν την έξωση από παντού των Εκκλησιών, σαν να είναι το απόλυτο κοινωνικό κακό, κάνουν τεράστια ζημιά, γιατί συνεννώνουν όσους πιστούς αισθάνονται το εαυτό τους απόβλητο με την αυτή τους την ιδιότητα κάτω από την ασπίδα αντιδραστικών θρησκευτικών ηγεσιών. "
Από κει και πέρα και 99% όλου του πληθυσμού να γίνουν άθεοι, εμένα δεν με αφορά.
Δεν μπορείς στην πραγματικότητα, ειδικά σήμερα, να κάνεις τον άλλο ούτε πιστό, ούτε άθεο δια της πειθούς. Αυτό είναι ένα γεγονός με βαθειές υπαρξιακές διαστάσεις και άσχετα με ότι λέγεται και δείχνεται για λόγους κοινωνικής ενσωμάτωσης ή ακόμα και κοινωνικού καταναγκασμού, ο καθένας μέσα του ξέρει τι πιστεύει...
Αγαπητέ μου, καλοσύνη σου να μου γράψεις όλ αυτά, και πολύ θα ήθελα να σου απαντήσω σε ένα προς ένα, αλλά φοβάμαι πως θα σε κουράσω και κατά βάση, έχεις κόψει κάθε δεσμό με ανατροπές όταν γράφεις: Δεν μπορείς στην πραγματικότητα, ειδικά σήμερα, να κάνεις τον άλλο ούτε πιστό, ούτε άθεο δια της πειθούς.
Όμως, επειδή η εποχή μας χαρακτηρίζεται από μία άπειρη θολούρα, δεν βλάπτει να θέλεις να βλέπεις πότε – πότε τα πράγματα ΚΑΙ άσπρα - μαύρα.
Εξ άλλου, αν για να κρατήσεις τους οπαδούς σου ως προοδευτικό κόμμα, θα πρέπει να τους χαϊδεύεις τα αυτιά, αν σε κατάλαβα καλά, τότε καλλίτερα να τους χάσεις και ας πάνε στην λαϊκή δεξιά, ακόμα και στο @λάος@.
Επειδή ως προοδευτικό κόμμα, άλλα πράγματα θα πρέπει να σε κάνουν να διαφέρεις από αυτή!
Άλλα, σοβαρά θέματα, θέματα που έχουν να κάνουν με την ανθρώπινη υπόσταση και όχι τη θεϊκή.
Δεν λέω να χαϊδεύσεις κανενός τα αφτιά.
Να μην κάνεις αποκλεισμούς λέω και να μην βλέπεις τα πράγματα άσπρα- μαύρα.
Άλλωστε τι πρωτεύει να κάνεις κοινωνική αλλαγή ( που μπορεί να περιλαμβάνει και τον περιορισμό του πολιτικού ρόλου των ιερατείων) ή να αποκλείσεις την πολιτιστική παρουσία των άλλων που δεν συμφωνείς μαζί τους;
Αυτό που σου τονίζω από την αρχή, είναι ότι το ζήτημα ή όχι της θρησκευτικής πίστης είναι βαθιά υπαρξιακό. Μπορεί στην πορεία να συμπλέκεται με κοινωνικοπολιτικά μεγέθη, αλλά αφετηριακά είναι υπαρξιακό.
Δεν είμαστε στο 19ο αιώνα των γραμμικών αναλύσεων.
Για το θέμα αυτό έγραψα κι εγώ ένα ποστ, όχι τόσο εμπεριστατωμένο ούτε με ιστορικές αναφορές όπως το δικό σου, υπερασπιζόμενος την θρησκευτική ελευθερία του οποιουδήποτε. Το θέμα, όμως, πέραν του αφορώντος στην θρησκευτκή ελευθερία, είναι του σχετικού με την θρησκευτική παιδεία, που χειραγωγεί τους πολίτες από την τρυφερή ηλικία και τους κατευθύνει προς τον φόβο της "θεότητας" και, κατά συνέπειαν προς την λατρευτική διαδικασία που θεωρούν ως δική τους επιλογή ενώ είναι αποτέλεσμα καταπίεσης από οικογένεια, σχολείο και κράτος. Αλλά πέραν από αυτή τη θεώρηση, υπάρχει και η άποψη ότι η επιστήμη και η θρησκεία είναι διαφορετικές (και ασύμβατες) έννοιες και καλό θα είναι να μην προσπαθούμε να τις φέρνουμε αντιμέτωπες μέσα σταν χώρο της παιδείας. Η επιστήμη που διακονείται στα ΑΕΙ βασίζεται στην γνώση, στο πείραμα και στην έρευνα (εξαιρέσει της φιλοσοφίας και της τέχνης που ευρίσκονται σε ...επαμφοτερίζον καθεστώς). Η θρησκεία (και η Θεολογία που κατά την άποψή μου δεν έχει θέση στα ΑΕΙ, αλλά, ίσως, στις ειδικές σχολές) δεν συμβιβάζονται με την έννοια της επιστήμης. Η θρησκεία βασίζεται σε αόριστες και αυθαίρετες περιπλανήσεις του νοός, στον μεταφυσικό φόβο, στο άγνωστο και σ' αυτό που θα θέλαμε να γνωρίζουμε αλλά επειδή δεν έχουμε καμμία προσεγγιστική δυνατότητα για την σφαίρα του μεταθανατίου χώρου, έχουμε πλάσει μύθους και πλάσματα της φαντασίας, που τους έχουμε προσδώσει και επιθυμητές ιδιότητες! Τι σχέση έχουν όλα αυτά με την επιστήμη, αυτήν την πραγματιστική μέθοδο γνώσης που προσπαθεί αενάως να βελτιώσει τη ζωή και να την κάνει πιό βιώσιμη και πιο ευχάριστη (ασχέτως του ότι συχνά παραστρατεί με αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα!); Και όσο για την θρησκευτική ελευθερία, αυτήν καθεαυτήν, θα υπάρχει εφ' όσον σταματήσει η εγκεφαλική πλύση των νέων ανθρώπων από τη βρεφική ακόμη ηλικία και αφεθούν να επιλέξουν όταν ευρίσκονται σε ηλικία και πνευματική κατάσταση που επιτρέπει την επιλογή.
Ένα μόνο η επιστημονική θεολογία είναι έρευνα ταξινόμηση και επιστημονική καταγραφή του υπαρκτού θρησκευτικού πολιτισμού
Θρησκεία και Επιστήμη
Με αφορμή την περί Θεού συζήτηση
ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
(Ελευθεροτυπία, 2007/08/18)
Ενώ την εβδομάδα αυτή η χώρα μας έδινε πάλι την εντύπωση κάποιας φονταμενταλιστικης επικράτειας στη Μέση Ανατολή (Ιράν, Ισραήλ, κλπ), με τα κρατικά ΜΜΕ να συναγωνίζονται τους επαγγελματίες πολιτικούς σε θρησκευτική ευλάβεια, μια άλλη πρόσφατη συζήτηση έδειξε ότι παρόμοιες αντιλήψεις τρέφουν και αρκετοί δηλώνοντες επιστήμονες, δηλαδή υποτιθέμενοι φύλακες της ορθολογικής σκέψης. Και δεν αναφέρομαι στους διάφορους θρησκευόμενους “φιλόσοφους” (και συνήθως τ. Μαρξιστές!) που προβάλλονται από τα ΜΜΕ, οι οποίοι προφανώς δεν έχουν αντιληφθεί τη θεμελιακή ασυμβατότητα της φιλοσοφίας —που καθορίζεται από την αμφισβήτηση οποιασδήποτε δοσμένης «αλήθειας»— και της θρησκείας, που αποτελεί την πρωταρχική έκφραση της ετερονομίας στη σκέψη, εφόσον θεμελιώνεται στην αξιωματική αποδοχή αναπόδεικτων δογμάτων για την ύπαρξη Θεού κλπ. Αναφέρομαι σε θεράποντες της επιστήμης και του ορθού Λόγου οι οποίοι, όταν φορούν το καπέλο του επιστήμονα, είναι υποχρεωμένοι να στηρίζονται αποκλειστικά στον Λόγο και την προσφυγή σε επιστημονικές μεθόδους τεκμηρίωσης για την περιγραφή και ερμηνεία του φυσικού και του κοινωνικού κόσμου, αλλά, φορώντας το καπέλο του θεϊστού, ξεχνούν τις μεθόδους αυτές όταν υιοθετούν τις δήθεν “αλήθειες” των θρησκευτικών δογμάτων και εξ αποκαλύψεως αληθειών.
Η σχεδόν πρωτόγνωρη για μια θρησκόληπτη χώρα όπως η δική μας συζήτηση αυτή που φούντωσε τους προηγούμενους δυο μήνες στο Βήμα της Κυριακής άρχισε με αφορμή την έκδοση στα Ελληνικά βιβλίου του κορυφαίου Βρετανού εξελικτικού βιολόγου και καθηγητή του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης Richard Dawkins.[1] Το βιβλίο αυτό, όπως και το βιβλίο του Αμερικανού καθηγητού φυσικής και αστρονομίας Victor Stenger[2] καθώς και αυτό του Γάλλου καθηγητή φιλοσοφίας Michel Onfray,[3] εκφράζει μια σύγχρονη τάση μεταξύ κορυφαίων επιστημόνων και φιλόσοφων ν αντισταθούν, με βάση την επιστημονική μεθοδολογία, στην ραγδαία σήμερα άνοδο, για λόγους που έχουμε εξετάσει αλλού,[4] του θρησκευτικού ανορθολογισμού: από τις ΗΠΑ μέχρι την Ελλάδα και από την Μέση Ανατολή μέχρι την Λατινική Αμερική. Το γεγονός μάλιστα ότι τα βιβλία αυτά αποτελούν σήμερα διεθνή μπεστ-σελλερς αποτελεί παρήγορη ένδειξη της αντίδρασης που σημειώνεται “από τα κάτω” στην ανορθολογική αποβλάκωση που ενορχηστρώνουν τα τηλεοπτικά κυρίως ΜΜΕ. Στην χώρα μας όμως ξεσηκώθηκαν εναντίον της τάσης αυτής όχι τόσο οι αναμενόμενοι θρησκευόμενοι “φιλόσοφοι” όσο οι θεϊστές καθηγητές και διδάκτορες Πανεπιστημίων, ενώ γνωστός σοσιαλφιλελεύθερος καθηγητής (Ν. Μουζέλης) —προφανώς αγνοώντας τη σύγχρονη σχετική έρευνα που ανέφερα— δεν δίστασε να χαρακτηρίσει “αφελή” την θέση του Dawkins περί ανυπαρξίας του Θεού, υποστηρίζοντας ότι το βιβλίο του “δεν προσθέτει τίποτε στα ήδη υπάρχοντα επιχειρήματα”. Για “απόδειξη”, μάλιστα, παραπέμπει στα έργα των …Αυγουστίνου, Ακινάτη, Diderot και Helvetius, σαφώς υποθέτοντας ότι τους τελευταίους αιώνες δεν σημειώθηκε καμία σημαντική επιστημονική και επιστημολογική εξέλιξη, η οποία να οδηγεί τη παλιά αυτή συζήτηση σε πολύ διαφορετικό ερμηνευτικό πλαίσιο που κάνει επιτρεπτή την συλλογή σχετικών επιστημονικών παρατηρήσεων και τη συναγωγή αντιστοίχων ορθολογικών πορισμάτων πάνω στο θέμα!
Το θέμα όμως, κατά τη γνώμη μου, δεν αφορά τόσο την ίδια την ουσία των σημαντικών επιστημονικών επιχειρημάτων όσο το τι ορίζει την επιστήμη και την διαφοροποιεί ριζικά από την θρησκεία. Και αυτό δεν είναι άλλο από την μέθοδο. Το θεμελιώδες διαφοροποιητικο στοιχείο μεταξύ επιστήμης και θρησκείας είναι η πηγή της «αλήθειας» τους. Εάν η πηγή της αλήθειας κάποιων πεποιθήσεων είναι ο ορθός Λόγος σε συνδυασμό με τα εμπειρικά δεδομένα που έχουν τύχει επεξεργασίας με βάση τις γενικώς αποδεκτές επιστημονικές μεθόδους, και εάν οι πεποιθήσεις αυτές γίνονται σήμερα γενικά αποδεκτές από τους επιστήμονες των διαφόρων κλάδων, τότε μιλούμε για επιστημονικά δεδομένα, τα οποία, αντίθετα με τις θρησκευτικές “αλήθειες” και δόγματα, είναι ανά πάσα στιγμή ανατρέψιμα όταν καινούρια στοιχεία και η ορθολογική ανάλυση τους καταλήξει σε διαφορετικά συμπεράσματα. Αντίθετα, εάν η πηγή της αλήθειας κάποιων πεποιθήσεων είναι μια ανορθολογική μέθοδος (εξ αποκαλύψεως, διαίσθηση, συναίσθημα, μυστικιστική εμπειρία κ.λπ.), τότε μιλάμε για ένα ανορθολογικό (και μη ανατρέψιμο) σύστημα πεποιθήσεων όπως οι θρησκείες. Φυσικά αυτό δεν σημαίνει ότι τα συστήματα ανορθολογικών πεποιθήσεων δεν χρησιμοποιούν ποτέ ορθολογικές μεθόδους, αλλά το πράττουν πάντα μέσα στα αυστηρά καθορισμένα όρια που καθορίζει η πίστη. Με άλλα λόγια, ο Λόγος χρησιμοποιείται από τα θρησκευτικά ιδεολογικά συστήματα κυρίως για να δικαιολογήσει μη κεντρικές ή δευτερεύουσες πεποιθήσεις ενώ οι κεντρικές ανορθολογικές «αλήθειες» γίνονται αξιωματικά δεκτές (βλ π.χ. το έργο του Θωμά Ακινάτη). Με αυτήν την έννοια επομένως, ο κόσμος των θεμελιωδών αληθειών που χαρακτηρίζουν όλα τα θρησκευτικά συστήματα είναι και ανέκαθεν υπήρξε όχι ένα ανοικτό σύστημα, όπως η επιστήμη, αλλά ένας κλειστός κόσμος.
Όταν, όμως, οι θεϊστές επιστήμονες βρίσκονται αντιμέτωποι με την θεμελιακή ασυμβατότητα επιστήμης και θρησκείας συνήθως καταφεύγουν στο επιχείρημα ότι η ύπαρξη η μη του Θεού είναι ζήτημα έξω από τα όρια της λογικής και της επιστημονικής έρευνας. Το «επιχείρημα» όμως αυτό γεννά ένα θεμελιακό (και αναπάντητο) ερώτημα: ενώ για να περιγράψουμε και να προσπαθήσουμε να ερμηνεύσουμε τον φυσικό και κοινωνικό κόσμο χρησιμοποιούμε, με σχετικά σημαντική επιτυχία, τις επιστημονικές μεθόδους —πάνω στις οποίες στηρίζεται όλη η τεχνογνωσία που θεμελιώνει τη σύγχρονη κοινωνία— γιατί εξαιρούμε τον Θεό από τις μεθόδους αυτές; Και αυτό, παρά το γεγονός ότι κάθε σεβόμενη εαυτή θρησκεία αναθέτει κεντρικό ρόλο στον Θεό όσον αφορά τη γέννηση και λειτουργία του σύμπαντος και τις ζωές των ανθρώπων, δηλαδή τον φυσικό και κοινωνικό κόσμο!
Τα παραπάνω δεν σημαίνουν βέβαια ότι η σημερινή επιστημονική γνώση έχει λύσει όλα τα προβλήματα του φυσικού και κοινωνικού κόσμου ή ότι ο Διαφωτισμός οδήγησε στην εξελικτική Πρόοδο που υποστήριζαν οι Διαφωτιστές. Όμως, αυτό δεν αφορά την ίδια την επιστημονική μέθοδο και τον ορθολογισμό αλλά κυρίως το κοινωνικό σύστημα που καθιερώθηκε μετά την Βιομηχανική Επανάσταση, την οικονομία της αγοράς και το πολιτικό της συμπλήρωμα την αντιπροσωπευτική “δημοκρατία”, καθώς και τον συνακόλουθο τρόπο με τον οποίο το σύστημα αυτό χρησιμοποίησε την συσσωρευόμενη επιστημονική γνώση και τεχνογνωσία. Φυσικά, η ορθολογική μέθοδος ανάλυσης δεν μπορεί να αρνηθεί την ύπαρξη του συναισθήματος που παίζει πρωταρχικό ρόλο π.χ. στην Τέχνη. Όμως, οι επιστημονικές ανακαλύψεις πάνω στις οποίες θεμελιώνεται η σύγχρονη ζωή και γνώση δεν στηρίζονται στα συναισθήματα και τη διαίσθηση, ούτε βέβαια στα θρησκευτικά δόγματα, αλλά στις ορθολογικές μεθόδους, στις οποίες καταφεύγουν ακόμη και οι πρωταρχικοί θεράποντες της θρησκείας όταν π.χ. κινδυνεύει το “θειο Δώρο” της ζωής που υποτίθεται τους έδωσε ο “Δημιουργός” τους...
[1] Richard Dawkins, The God Delusion, 2006
[2] Victor Stenger, God, The Failed Hypothesis, 2007
[3] Michel Onfray, AtheistManifesto, 2007
[4] Τ. Φωτόπουλος, Θρησκεία, Αυτονομία, Δημοκρατία: η άνοδος του νέου ανορθολογισμού (Ελεύθερος Τύπος, 2000) και ολόκληρο on line στο: http://www.inclusivedemocracy.org/fotopoulos/grbooksreligion/grbooksreligion.htm
Δημοσίευση σχολίου